Fantus Fiction

अफ् द रेकर्ड !
– सुविद गुरागाई

म श्रीनिवासको पक्ष वा विपक्ष कतै पनि छैन ।
धर्मको पक्ष र अधर्मको विपक्षमा छु । आफ्नो जीवनकालमै नेपाल फेरि हिन्दू–राष्ट्र भएको हेर्न चाहने इच्छा छ । यसका लागि तत्काल जनमत सङ्ग्रह घोषणा गराउन, राज्यलाई दबाब दिन सकेको सहयोग गरिरहेको छु ।
श्रीनिवासमाथि भएको, गराइएको गोली–काण्डको घटनाअघि प्रायः सुशुप्त अवस्थामा रहेको अथवा यसो भनौँ, धर्म–निरपेक्षता शीर्षकको नाटक–मञ्चन हेरिरहेको रमिते हिन्दू समाज यतिबेला थोरै भए पनि जुर्मुराएको छ । पक्ष–विपक्षमा तर्कहरू व्यक्त गर्न थालेको छ । यो अत्यन्त राम्रो कुरा हो । यसमा सकारात्मकताको मात्रा बढाउँदै लैजान एक अभियन्ताको नाताले म तपाईसँग हार्दिक अपिल गर्दछु ।
श्रीनिवास यतिबेला प्रहरी हिरासतमा छन् । जतिबेला उनी इटहरीमा हिन्दू धर्मका पक्षमा जागरण ल्याउन सडक सङ्घर्ष गर्दै थिए, त्यो बेलादेखि म उनको प्रस्तुति र विपक्षीहरूको व्यवहारलाई अवलोकन गर्दै आएको छु । उनी ईश्वरबाहेक अरू कोहीसँग डराउँदैनन् । मनमा लागेको कुरा ठाडै बोल्छन् । अन्य धर्मगुरुहरूले बाटो विराइरहेका छन् भनेर खुला आलोचना गर्छन् ।
पछिल्लो दिनमा श्रीनिवास जगत्गरु मोहनशरण र गुरु कमल नयनाचार्य बीच विद्यमान ‘म ठुलो हुँ,’ भन्ने असमझदारीले काठमाडौँ केन्द्रित आन्दोलन र अनसनको परिणाम सोचेअनुरूप हुन नसकेको निष्कर्ष सुनाउँदै हिँड्दै थिए । धार्मिक अगुवाहरूले नै ठिक नेतृत्व दिन नसकेकाले संविधानमा हिन्दू धर्म सापेक्षता लेखाउन नसकिएको उनको भनाइ छ । उनकै शब्दमा भन्दा, ‘यदि हामीले हिन्दू राष्ट्र साँच्चै मनले चाहेको हो भने बालसन्त, कमलनयनाचार्य, कृष्णदास, दीनबन्धु पोखरेललगायत धार्मिक अगुवाहरूलाई एक भएर नेतृत्व लिँदै अघि बढ्न दबाब दिनुपर्छ । अन्यथा हिन्दू धर्मसापेक्ष राष्ट्र प्राप्तिको अभियान धेरै पछाडि धकेलिने छ ।’
उनी धर्म–निरपेक्षताको चर्का विरोधी हुन् । संविधानबाट धर्म निरपेक्षता शब्द हटाउन सम्पूर्ण धार्मिक शक्ति केन्द्रित गर्ने दिशामा उनको ध्यान र अभियान लक्षित थियो ।ं ‘यो धर्मविरोधी अन्धो सरकारलाई हामी एक आँखाले पनि हेर्न चाहँदैनौं,’ भन्दै उनी आँखामा कालोपट्टि बाँधी सडकमा पनि उभिए ।
यसरी जो सत्यको पक्षपाती हो, जो समाजमा धर्म, न्याय र विधिको शासन स्थापित हुनुपर्छ भनेर निरन्तर दबाब दिन्छ, त्यस्तो मान्छेको हविगत के हुन्छ यो समाजमा ?
तपाईलाई राम्ररी थाहा छ । लुम्बिनी बगैँचामा जापानी भिक्षुलाई गोली हानेर मारेको घटना पनि तपाईले बिर्सनुभएको छैन ।
...
इतिहासमा पृथ्वी गोलो छ भन्नेले विष पिउन बाध्य हुनुपर्यो । त्यसैका नयाँ–नयाँ संस्करणहरू बजारमा छ्याप्छ्याप्ती छन् । त्यसो त सत्यको पक्षमा उभिने एउटा मान्छे पनि एक प्रकारको बहुमत हो भनिन्छ । तर, एक न एक दिन मान्छेले कुरा बुझ्नेछन्, सत्यको जित हुनेछ भनेर पर्खिबस्दा र आत्मरतिमा रमाइबस्दा उत्तिकै आनन्द आउने रहेछ ।
तपाई स्वयम् सार्वजनिक रूपमा सत्य बोल्न सक्नुहन्छ वा सक्नुहुन्न, बोल्नुभएको छ वा छैन त्यो तपाईलाई थाहा छ । मेरो बुझाइमा, भ्रष्टाचारले तलदेखि माथिसम्म गाँजेको, आगन्तुक धर्म प्रसारकहरूको प्रलोभनमा भुइँ तहसम्म जकडिएको यो समाजमा सत्य बोल्नेहरूलाई दिग्भ्रमित गर्न वा आफ्नो बाटोबाट हटाउन भ्रष्ट व्यक्ति, समाज र राष्ट्रले जे पनि गर्नसक्छ । यो जे पनि भनेको अन्ततः हत्या नै हो ।
वीरेन्द्रको वंशनास, मदन भण्डारीलगायत हत्याकाण्डको सत्य–तथ्य पर्दाफास यो हाम्रो जीवनकालमै होला भन्नेमा कम से कम मलाई विश्वास छैन । समयको कालखण्डमा दर्जनौँ व्यक्तिहरू बेपत्ता परिएका छन्, तिनीहरूको खोजी भ्रष्ट समाजले गर्दै–गर्दैन । सान्त्वनामा गोहीको आँसु खसाएर चित्त बुझाउँछ वषौँसम्म । हुँदै यही आएको छ ।
कीर्तिपुरमा अमर लामालाई लखेटी–लखेटी कसैले र लाजिम्पाटतिर २०५७ साउन २२ गते पारसले चलाएको कारले किचेर गायक तथा सङ्गीतकार प्रवीण गुरुङ मारेको घटनामा आजसम्म के भयो खोइ ? माछा–माछा भ्यागुतो ! हेर्दाहेर्दै फ्याट्ट घटना हुन्छ, छँदाखाँदाको मान्छे मारिन्छ । अध्ययन–अनुसन्धान पछि हुँदै गर्छ । समाचार लेख्ने–लेखाउने सिलसिला चल्दै गर्छ । अड्डा–अदालत, मुद्दा–तारेख, बकपत्र–सनाखत कथाले मागे अनुसार हुन्छन् । कुनै–कुनैमा कथाले मागेन भने माग्न लगाइन्छ । मानवअधिकार, कारवाही, परिपुरण आदि–इत्यादि तर्क–वितर्क चल्छन् । खण्डन–मण्डन हुन्छ । काग कराउँदै गर्छ, पिना सुक्दै गर्छ । हरेक बिहान सूर्य उदाउँछ । बाँकी जीवन चलिरहन्छ । सरकार चलिरहन्छ । नियमित आकस्मिकता दोहोरिरहन्छ ।
अरूको के कुरा गर्नु, मेरो दाइ–साथी शम्भु घिमिरेलाई २०५१ माघ १९ गते राति आततायी, तस्करहरूले घरबाट थुतेर, मारेर, घिसार्दै नहरको डिलमा पुर्याएर बकाइनोको रूखमा झुन्ड्याइदिए । तर, अहँ ! ती सामूहिक हत्याराहरू आजसम्म पत्ता लागेका छैनन् । पत्ता लगाउन मनैदेखि खोजिएको छैन ।
दस वर्षसम्म पनि शम्भु घिमिरे हत्याकाण्ड रहस्यमय, प्रहरीलाई कारण थाहा छ तर बताउन चाहँदैन । २०६१ कात्तिक १७ गते मङ्गलबार करनाल दैनिकमा शरीरभरि चोटैचोट लागेको, गोलीगाँठोनेर खुट्टा भाँचिएको लास झुन्ड्याइएको घटनास्थलको फोटोसहित छापिएको बाइलाइन ।
न्यायको आस गरेको २४ वर्ष भइसक्यो । प्रहरीले सुरु–सुरुमा फाइल बनायो, खोजेजस्तो गर्यो । त्यो क्रममा जो अनुसन्धान अधिकृत सत्यको नजिक पुग्न खोज्थ्यो, उसको सरुवा भइहाल्थ्यो । मैले घटनालाई सेलाउन नदिन पटक–पटक समाचार लेखेँ । लेखहरूमा प्रसङ्ग उठाएँ । तर, अझ पनि तैँ चुप मैँ चुप छ समाज । दस वर्षअघिसम्म त घटनाको फाइल अपडेट हुँदै थियो । अचेल सरोकारवालाहरूको ध्यानबाट धेरै टाढा पुगिसकेको छ यो विषय ।
खोज्दै जाँदा यस्ता घटना कति छन् कति ।
...
पचासको दशकमा म नेपाल समाचारपत्रको जल्दोबल्दो रिपोर्टर थिएँ ।
कोसी व्यारेज निर्माणका क्रममा भारतीय पक्षबाट सात हजार बिघा नेपाली भू–भाग मिचिएको र रानीगञ्ज भन्सार बेपत्ता पारिएको तथ्य थाहा पाएर लगातार समाचार लेख्न थालेँ ।
हराएको सात हजार बिघा जमिन भारतको कब्जामा । नयाँ सीमा स्तम्भले नेपालीलाई विदेशी बनाए । रानीगञ्ज भन्सार र शून्य आरडीको खोजी । भारतीय नागरिकद्वारा दसगजामा घर निर्माण । मिचिएका हजारौँ बिघा जमिनबारे जनस्तरमा चासो । सिमाना व्यवस्थित गर्ने दिशामा प्रशासन निस्क्रिय । नेपालबाहिर छ बृहत् नेपाल । ग्रेटर नेपालका पक्षधर खोज्न ‘र’का एजेन्टहरू सक्रिय । भारतलाई सुम्पिएको भूमिबारे नेपाल अनभिज्ञ । भारतले नेपालको चतरा छाड्ने तयारी गरेन । नेपाल समाचारपत्रमा एकपछि अर्को बाइलाइन । सबै कटिङ सुरक्षित राखेको छु ।
फलोअप गर्ने क्रममा एकदिन ‘अन्तिम सीमा–स्तम्भको जीवन खतरामा’ शीर्षक राखेर समाचार पठाएको थिएँ, तर छापिएन ।
‘दाइ, किन छापिएन त्यो समाचार ?’
यो मामलामा कपिल काफ्ले दाइलाई एक इमानदार पत्रकार मान्छु म । त्यतिबेला नेपाल समाचारपत्रको सम्पादक हुनुहुन्थ्यो । उहाँले जे हो, त्यो कारण प्रष्ट भन्नुभयो ।
‘समाचार राम्रो छ सुविदजी ! तर मेनेजमेन्टले हाललाई यो मामला स्थगित गरौँ भनेको छ । मेनेजमेन्टलाई फेयर एन्ड लवली, लिरिललगायत पाँच वटा विज्ञापन रोकिदिन्छु भन्ने दबाब आएको छ भन्ने सुनेको छु ।’
उहाँको सङ्केत प्रकाशक÷प्रधान सम्पादक पुस्करलाल श्रेष्ठतर्फ थियो ।
यो एउटा पुस्करलाल श्रेष्ठ वा नेपाल समाचारपत्रको मात्र कुरा होइन । नेपाली पत्रकारिता र समाजको अधिकांश भाग अझै पनि भारतीयहरूको पैसा, युरोपियन युनियनको सहयोग आदि–इत्यादि भारले किचिएको छ । भ्रष्टाचारी र धर्म–निरपेक्षतावादी भनाउँदाहरूको सञ्जालमा परेको छ । सेल्फ–सेन्सरसिपको लिसोपासोमा अल्झेको छ ।
पत्रकारिता वा आमसञ्चारको कुरा गर्दा हामी कान्तिपुर प्रकासन गृहलाई आइडल संस्था मान्ने गर्छाैँ । तर, कान्तिपुरको लोगो तल सधैँ जनपक्षीय (पब्लिक) सञ्चार हुन्छ भन्ने प्रत्याभूति के छ ? त्यसका संस्थापक, लगानीकर्तालाई के रुचिकर लाग्छ त्यही–त्यही छाप्छन्, त्यही देखाउँछन्, त्यही सुनाउँछन् । हान्न मन लागेकालाई हान्छन्, उचाल्न मन लागेकालाई उचाल्छन् । भुइँ तहमा कुनै इश्यु छुटोस्, सीमान्तमा परोस्, मरोस् केही चासो हुन्न ।
मलाई लाग्छ, म जसरी कुराहरू उठाइरहेको हुन्छु, सचेतना अभियान चलाइरहेको हुन्छु, यसबाट दिक्दार भएर आततायीहरूले मलाई पनि मेरा कामहरूबाट बेदखलीको प्रयास गर्नसक्छन् । मलाई र मेरा शुभेच्छुहरूलाई मनग्गे दुःख दिन सक्छन् । अनेक आरोप लगाएर ‘यो मान्छे पतीत पो हो त, कताको आइडल मानिरहेको,’ भनेर बहुदा मान्छेलाई भ्रमित पार्ने हर्कत गर्नसक्छन् । मलाई मार्न पनि सक्छन् ।
त्यस्तो नहोस् । तर, कथंकदाचित् मलाई मारे भने त्यसको निस्पक्ष छानविन होला, कुनै मिडियाले त्यसका लागि निरन्तर र निष्कर्ष उन्मुख दबाब देला भन्ने मलाई लाग्दैन । हुन त म आफैँ मिडियामा काम गर्ने मान्छे हुँ । मैले सार्वजनिक रूपमा यस्तो कुरा नभन्नुपर्ने । तर, मैले भने पनि नभने पनि यतिबेला परिस्थितिसापेक्ष मेरो मनमा उम्लिरहेको कुरा यही हो ।
यहाँनेर आततायीहरूले बुझ्नुपर्ने कुरा के छ भने, केहीलाई सधैँ अनि सबैलाई केही दिन भ्रमित पार्न सकिएला तर सबैलाई सधैँ भ्रमित पारेर राख्न सकिन्न ।
...
यस्तो पृष्ठभूमिमा श्रीनिवासको कुरा गरौँ ।
इटहरीमा हिन्दू धर्मका नाममा आन्दोेलन गर्दैगर्दा जब प्रहरी हस्तक्षेप चरम हुन थाल्यो त्यसबाट आक्रोशित बनेका श्रीनिवासले एकदिन घटनास्थल गोल–चोकमै तत्कालीन प्रहरी प्रमुख विनोद शर्मालाई लक्षित गरेर त्रिशुल उज्याएका थिए ।
विनोद शर्मा ती दिनहरूमा इटहरीलाई राम राज्य बनाउँछु भन्ने ढ्याङ्ग्रो ठोकिरहेका थिए । तर, यथार्थमा उनी व्यापारीहरूसँग राति–राति रक्सी खाने र दिउँसो–दिउँसो सुरक्षाका नाममा हिन्दूवादीहरूको आन्दोलनमा हस्तक्षेप गर्दै अलमलिने कामका बढी व्यस्त थिए । श्रीनिवासले आफूलाई त्रिशुल उज्याएपछि चिढिँदै उनले भनेका थिए, ‘बडो, हिन्दूधर्म जागरणको सारा ठेक्का आफूले पाएको छु जस्तो गर्छ । मलाई त्रिशुल देखाएर तर्साउन खोज्छ । ताल पर्यो भने समातेर यस्ता–यस्ता मुद्दा लगाउँछु कि जिन्दगीभर जेलमै सडिरहन्छ ।’
सुन्ने हामी छौँ । तर, त्यो घटनाको दुई दिनपछि विनोद शर्माको व्यवहारमा नाटकीय परिवर्तन आएको देखियो । उनले श्रीनिवासलाई भेटेर खुट्टा ढोगेरै माफी मागे ।
प्रसङ्ग यतिमै टुङ्गिदैन । विनोद शर्मा एउटा पात्र र एउटा प्रवृत्ति हो यो समाजको । उनै श्रीनिवास यतिबेला शरीरमा गोली लागेर, आफूले आफूलाई नै गोली हान्न लगाएको आरोपमा प्रहरीद्वारा पक्राउ गरिएका छन् ।
पुलिससे ना ज्यादा दोस्ती अच्छी होती है ना ज्यादा दुस्मनी । प्रहरीका बारेमा हाम्रो मधेसमा यो भनाइ निकै लोकप्रिय छ ।
संयोगले म सानोमा प्रहरी कार्यालय परिसरमा हुर्किएँ । प्रहरीहरूले चाहेमा के–के गर्न सक्छन्, मलाई धेरै कुरा थाहा छ । प्रहरीलाई कुनै मान्छे (डाँका, आतङ्ककारी भनिएका वा जोसुकै) मार्न मन लागेको छ भने थपक्क समाउँछन्, गाडीमा राखेर दुई–चार चक्कर घुमाउँछन् र एकान्त ठाउँमा लगेर ड्याम्म गोली हानिदिन्छन् । एक–दुई वटा कट्टा वा बेवारिसे चाइनिज पिस्तोल उनीहरूसँग हुन्छन् नै । त्यही मरेको मान्छेको गोजीमा हालिदिन्छन् । फोटो खिच्छन् र पत्रकार सम्मेलन गर्छन् । गोजीमा गाँजा, ट्याबलेट, फेन्सिडल बोकेर ‘हामीलाई गोप्य सूचना आएको छ, त्यसैले हामी छापा मार्छौँ भन्दै कुनै पान वा किराना पसलमा छिर्न, र्याकको कुनामा ती सामग्री राखेर फोटो खिच्न र फसाउन सक्छन् प्रहरीहरूले । प्रहरीको मात्र के कुरा गर्ने । यहाँ पत्रकारहरू पनि चोखा छैनन् । न्याय सम्पादन गर्नुपर्नेहरू पनि चोखा छैनन् । यसका दर्जनौँ उदाहरण छन् मसँग ।
ठ्याक्कै कुनै सस्तो हिन्दी सिनेमाको जस्तो परिदृश्य प्रत्यक्ष देखेकै हो हिजो । देखिँदैछ आज पनि ।
बाबुद्वारा बलात्कृत किशोरीको उद्दार भएन । आफ्नै बाबुसँगको सहबासका कारण गर्भ बोकेकी यहाँकी एक किशोरीलाई यतिबेला त्यो अवैध गर्भ निल्नु न ओकल्नु भएको छ । २०६० असोज २५ गते इनरुवा डेटलाइनमा मैले लेखेको समाचारको लिड हो यो । आफ्नै बाबु बलात्कारी हुने समाजमा कसको विश्वास गर्ने ? कसको विश्वास नगर्ने ?
प्रायः पत्रकारले त्यही लेख्छन्, जुन प्रायोजित हुन्छ । कुनै गम्भीर प्रकृतिको घटनाको गहिरिएर अध्ययन–अनुसन्धान गर्ने र सत्य–तथ्य सार्वजनिक गर्न आवश्यक लगानी, समय र साहसको निकै अभाव छ नेपाली पत्रकारितामा । छैन भने भनिदेओस् कसैले ।
सँगै एउटा अर्को तीतो यथार्थ पनि छ । अधिकतर पत्रकारहरू कथित धर्म–निरपेक्षता पक्षधर पार्टीका साक्षी छन् । धर्म जागरणका पक्षमा लेख्न यिनको नौनाडी गल्छ । यस्तो धरातलीय यथार्थबिच श्रीनिवास गोली कान्ड प्रकरणको ग्राइन्ड डिजाइन के हो ? खुल्दै जाला । उनको शरीरमा लागेको गोलीको गुञ्जन कहाँसम्म पुग्छ र त्यसले कति जागरण उत्पन्न गर्छ, हेरौँ ।
०००
bisnuprasad.bg@gmail.com